کتاب المشاعر، دوره اول، المشعر الثامن، المنهج الثانی، جلسه 10

\documentclass[a4paper,12pt]{article} \begin{document} \\ {\large «أَعوذُ باللّٰهِ مِنَ أَلْشَیْطانِ أَلْرَّجیم\\ بِسمِ اللهِ أَلْرَّحمٰنِ أَلْرَّحیم و به نستعین، إنَّهُ خیر مُوَفَّق و مُعین»}\\ پس نظر معتزله مشخص شد، معتزله قائل به خلق اصوات هستند. خدا متکلم است، یعنی صدا خلق می‌کند و صدا ایجاد می‌کند. می‌دانید بسیاری از امامیه از متکلمین هم تابع معتزله شدند و گفتند که درست است. {\large «وَ كَلَّمَ اللَّهُ مُوسى تَكْليماً 1»،} یعنی خدا صدا ایجاد کرد؛ وگرنه خدا که حرف نمی‌زند.\\ صدرا یک نقدی دارد و می‌گوید که براساس توحید افعالی، هر چه صدا است، صدای خداست. شاعر چه گفت: \begin{center} همه عالم صدای نغمه اوست \hspace*{2.5cm} که شنید این چنین صدای دراز؟{\textbf{2}} \end{center} \\ یعنی چه؟\\ من هم دارم الآن حرف می‌زنم، خدا حرف می‌زند، توحید افعالی یعنی همین. روایت از امام صادق (علیه السلام) است، حضرت به نماز ایستادند، رسیدند به آیه {\large «إِيِّاكَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ 3»،} در مفتاح الفلاح{\textbf{4}} شیخ بهایی است. مرتب گفتند: {\large «إِيِّاكَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ»،} {\large «حَتَّى سَمِعْتُهَا مِنْ قَائِلِهَا»،} این خدا است که دارد می‌گوید: {\large «إِيِّاكَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ».} من دارم می‌شنوم، ولی خدا دارد می‌گوید از زبان من.\\ صدرا می‌گوید که اگر مراد این باشد، پس هر کلامی باید کلام خدا باشد، چون همه صداها را خدا ایجاد می‌کند، چون خدا فاعل است.\\ بگذارید برهانی حرف بزنم که تعجب نکنید!\\ این صحبت‌هایی که انجام می‌دهید شیء هست یا شیء نیست؟\\ شیء است، شیء یعنی چیز. شیء {\large «اعم المفاهیم»} است. الآن این حرف‌هایی که من می‌زنم شیء هست یا نیست؟\\ شیء است. این صغری بود. کبری، خدا فرمود: {\large «اللَّهُ خالِقُ كُلِّ شَيْءٍ 5»،} هر چیزی را خدا می‌آفریند.\\ پس چه شد؟\\ حرف من، صدای من، سخن من شیء است. خدا خالق هر شیء است. پس خدا دارد صحبت می‌کند. صدرا می‌گوید که اگر متکلم بودن خدا یعنی ایجاد صدا، پس هر کلامی باید کلام الله باشد و این را شما متکلمین نمی‌گویید!\\ گذشته از اینکه شما می‌گویید که ایجاد صوت، کلام خداست، سؤال می‌کنیم این اصواتی که خدا ایجاد می‌کند و کلام خداست، حادث است یا قدیم؟\\ قهراً حادث است. چون حادث است، خدا باید قبلش یک حرفی بزند که این ایجاد بشود. چرا؟\\ چون فرمود: {\large «إِنَّما أَمْرُهُ إِذا أَرادَ شَيْئاً أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُون 6»،} یک {\large «کن»،} باید بگوید. نقل کلام می‌کنیم به آن {\large «کن».} آن هم حرف است، پس حادث است. پس باید یک {\large «کن»،} قبل از آن باشد. اینکه تسلسل است، یا دور است یا تسلسل!\\ می‌گوییم که پس نظر شما چیست جناب صدر المتألهین؟\\ می‌فرماید که خدای متعال دو جور کلام دارد؛ یک کلام موجودات هستند. همه عالم کلام خداست. چرا؟\\ کلمه و کلام، کارش چیست؟\\ تفهیم و نشان داد {\large «ما فی الضمیر»} است. الآن من دارم یک ساعت خودم را این‌جا می‌کُشم تا {\large «ما فی الضمیر»} خودم را به شما برسانم، با اینکه هم سرما خوردم، هم سینه‌ام گرفته است. دارم {\large «ما فی الضمیر»} را با کلمات می‌فهمانم. خدا یک {\large «ما فی الضمیر»} دارد، علمی، قدرتی، حیاتی، این را با عالَم نشان داده و فهمانده است که این آب است، این خاک است، این طلا است، این فلک است، این ملک است، این جن است، این گُل است، این ریحان است. همه اینها کلمات خدا هستند. قرآن را هم فرمود. فرمود تمام عالم جمع بشوند، کلمات خدا را نمی‌توانند بشمارند. کلمات یعنی آیات، یعنی موجودات.\\ پس کلام الهی، یعنی عالَم. عالَم کلام خداست. موجودات تک تک، کلمه الهی هستند. راجع به عیسی (علیه السلام) چه داشتیم؟\\ {\large «و کلمه منه 7»،} کلمه خداست. راجع به موجودات: {\large «كَلِماتُ اللَّهِ 7»،} اینها تعبیرات قرآنی است.\\ پس یک: خدا متکلم است. کلام او عالَم است، چون عالَم بیانگر علم و اراده الهی است که عین ذات اوست. کلام هم معنایش همین است که کلام بیانگر علم و اراده من و ذهن من است.\\ دوم: خدای متعال به بعضی از انبیاء هم کلام لفظی مکتوب داده که کتاب است: {\large «أَخَذَ الْأَلْواحَ وَ في نُسْخَتِها هُدىً وَ رَحْمَةٌ 8»،} تورات الواح بود و از عالم غیب آمد، این کتاب الهی است.\\ پس این دو معنا برای کلام و کتاب قابل پذیرش است. عبارات را خودتان مطالعه کنید، ما از جلسه بعد می‌رویم برای فصل بعدی إن‌شاءالله. \begin{center} {\large «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آل مُحَمَّد»} \end{center} \newpage \begin{center} \Large{فهرست منابع} \end{center} \begin{enumerate} \item سوره غافر، آيه 78. \item دیوان اشعار عراقی، تجیعات، شماره 2، بند 5. \item سوره حمد، آيه 5. \item مفتاح الفلاح في عمل اليوم و الليلة من الواجبات و المستحبات (ط ـ القديمة)، ص 372. \item سوره زمر، آيه 62. \item سوره يس، آيه 82. \item سوره لقمان، آیه 27. \item سوره اعراف، آیه 154. \end{enumerate} \end{document}