نشست علمی

استاد آیت‌الله رضایی تهرانی در این نشست بیان داشتند که فقه شیعه علمی اعتباری و نیمه‌ذوقی است که اختلاف در آن اجتناب‌ناپذیر است. اجتهاد مهارتی است که تأثیراتی از معرفت شهودی دارد و بیشترین وابستگی را به علوم رجال و اصول دارد. مرحوم آیت‌الله بروجردی در روش فقهی خود، روایات را از منابع اصلی اخذ کرده و تحلیل سندی دقیق انجام می‌دادند. ایشان روایات را دسته‌بندی کرده، به روایات ضعیف جهت تأیید محتوا توجه داشتند و تعارضات بدوی را حل می‌کردند. یکی از اصول ایشان، توحید روایات مشابه به دلیل نقل به معنا بود. در اجتهاد، تلاش می‌کردند از اصول عملی فاصله بگیرند و از کتب اصول متلقاتی در فقدان نص بهره ببرند. روش ایشان بسیار مدلّل بود و سایر اقوال را با ابطال ادله نقد می‌کردند. درس خارج ایشان مجتهدپرور بود و اهمیت فراوانی برای رویکرد تاریخی، اصول رجال و نگاه سیستمی به دین قائل بودند. با وجود جایگاه برجسته ایشان، روش فقهی او به‌اندازه کافی شناخته نشده است.

استاد رضایی تهرانی در این نشست بیان داشتند که امکان تأسیس یک نظام فلسفی جدید بر اساس دستاوردهای مغفول‌مانده در حکمت صدرایی و نوآوری‌های پس از صدرا وجود دارد، به شرطی که مبانی کلیدی مانند اصالت وجود و حرکت جوهری بازتعریف شوند. براین‌اساس، ماهیت به معقول ثانی و وجود به معقول اول تبدیل می‌شود، درحالی‌که حرکت جوهری ماهیت‌های ثابت را نفی کرده و نیاز به تفسیری جدید از مفاهیمی مانند جوهر و عرض ایجاد می‌کند. از سوی دیگر، با پذیرش وجود رابط و نفی ماهیت در ما سوی الله، تقسیم‌بندی‌های سنتی فرومی‌ریزد و معرفت‌شناسی جدیدی شکل می‌گیرد که موجودات را نه به‌عنوان وجودهای مستقل، بلکه به‌مثابه «ربط» به واجب می‌فهمد. همچنین، نوآوری‌های متأخر مانند واقعیت‌مند بودن عدم، تغییر تعریف معقول ثانی، و تقلیل عوالم از سه به دو، بستری برای نظریه‌پردازی‌های بدیع فراهم می‌کند. بااین‌حال، چالش اصلی، سازگاری وحدت شخصی وجود با اصالت وجود و تشکیک است که ممکن است تمایل این نظام جدید را به سمت عرفان افزایش دهد. در نهایت، تدوین چنین نظامی با تلفیق دستاوردهای حکمت صدرایی، علوم جدید، و مباحث معرفت‌شناسی معاصر، نه‌تنها ممکن بلکه ضروری است تا پاسخگوی مسائل فلسفی روز باشد.

حضرت آیت‌الله رضایی تهرانی در این نشست بیان داشتند که کتاب سیر و سلوک، طرحی نو در عرفان عملی شیعی با نگاهی نوین به عرفان عملی شیعی می‌پردازد و آن را به مثابه «سفری معنوی» با پنج بخش اصلی (مقدمات، لوازم سفر، مراحل سفر، آگاهی‌های تکمیلی و دستاوردها) تحلیل می‌کند. حضرت آیت‌الله رضایی تهرانی با تأکید بر جامعیت، استناد به آیات و روایات، و پیراستگی از شطحیات، طرحی نظام‌مند ارائه می‌دهد که شامل منازل سفر (مانند عالم ماده، برزخ و عقل)، نقش استاد، آفات مسیر و دستاوردهای توحیدی است. این اثر با تلفیق علمی‌بودن و زبان روان، هم برای طلاب و هم عموم جویندگان معرفت کاربردی است و خلأ متون عرفان عملی شیعی را پر می‌کند.