بیانات

استاد رضایی تهرانی در این نشست بیان داشتند که عرفان نظری و عملی، به‌ویژه در حوزه تعینات و مفهوم وحدت وجود، یکی از پیچیده‌ترین مباحثی است که نیاز به اصطلاح‌شناسی دقیق دارد. عرفا معتقدند که شناخت ذات الهی فراتر از ادراک بشری است، اما تعینات و اسماء الهی قابل شهود هستند. رسیدن به مقامات عرفانی به معنای ادراک شهودی است، نه شناخت حصولی، و در نهایت انسان به مقام فناء و بقاء بالله دست می‌یابد. مردم عادی از این مباحث خارج‌اند و نقد عرفان باید از سوی خواص و با رعایت اصول علمی صورت گیرد. تفاوت عرفا با معتزله در نگرش به اسماء و صفات الهی است که برخی آن‌ها را عین ذات و برخی مادون ذات می‌دانند. اصطلاحات عرفانی نتیجه شهود عرفا از مراتب مختلف است و تعدد آن‌ها، اگرچه ممکن است چالش‌هایی ایجاد کند، اما موجب غنای علم عرفان می‌شود. فهم عرفان ضروری است تا شبهات پیرامون آن رفع شود، زیرا بسیاری از انتقادات ناشی از برداشت‌های نادرست است. در نهایت، کلید حل شبهات عرفانی در درک صحیح جایگاه تعینات و تفکیک آن‌ها از ذات الهی نهفته است.

در این جلسه حضرت استاد رضایی تهرانی به بحث کلید حل شبهات عرفانی می‌پردازند؛ بحث اصلی درباره رفع شبهات عرفانی با تأکید بر دو محور "وحدت شخصی وجود" و "تبیین کثرات عالم" است. عرفان اسلامی معتقد است ذات خداوند از هر توصیف و نام‌گذاری مطلقاً مبراست و آنچه در مباحث عرفانی مطرح می‌شود، نه درباره ذات، بلکه درباره "تعینات" و "تجلیات" الهی (مانند تعین اول و ثانی) است. مفهوم "فناء فی الله" نیز نه به معنای حلول در ذات، بلکه اشاره به فنای در همین تجلیات دارد. بنابراین بسیاری از شبهات (مانند از بین رفتن فرق بین خالق و مخلوق) ناشی از خلطِ "ذاتِ توصیف‌ناپذیر" با "تجلیاتِ قابل بحث" است. با فهم این تمایز اساسی، عرفان اسلامی نه تنها با اصول دینی تعارضی ندارد، که شبهات واردشده نیز به‌طور خودبه‌خود منتفی می‌شوند.

این همایش با عنوان «نقش عرفان در گسترش تشیع در ایران» توسط مجمع عالی حکمت اسلامی شعبه مشهد برگزار شده است و به عنوان نقطه آغازی برای یک سلسله همایش‌های بین‌المللی در نظر گرفته شده است.حضرت آیت‌الله رضایی تهرانی با اشاره به اهمیت شناخت پیشینه فرهنگی، تأکید نمودند که غفلت از هویت درخشان عرفانی موجب گرایش بی‌رویه به دستاوردهای غرب می‌شود. ایشان با ذکر خاطره‌ای از یک جوان آفریقایی که تحت تأثیر معنویت شیعی قرار گرفته بود، بر این نکته تصریح کردند که جاذبه‌های عرفانی و معرفتی، عامل اصلی گرایش بسیاری از افراد به مذهب تشیع در جهان معاصر است. همچنین، نقش انقلاب اسلامی و بُعد عرفانی امام خمینی (رحمت‌الله‌علیه) در گسترش جهانی تشیع مورد تأکید قرار گرفت. در پایان، ایشان اظهار امیدواری کردند که این همایش گامی در جهت تبیین و تعمیق ابعاد معنوی فرهنگ شیعی باشد.