نشست سرفصل هدایت حلقه تبلیغ زائران پیاده امام رضا علیه‌السلام

\documentclass[a4paper,12pt]{article} \begin{document} \begin{center} {\large «أعُوذُ بِاللّٰهِ مِنَ الشَّیطَانِ الرَّجِیمِ\\ بِسمِ اللهِ الرَّحمٰنِ الرَّحِیمِ»} \end{center} \begin{center} {\large «الحَمْدُ لِلّٰهِ ربِّ العَالَمِینَ وَ الصَّلوةُ وَ السَّلامُ عَلَی النَیِّرِ الأَعْظَمِ وَ نَتِیجَةِ العَالَمِ هَادِي السُّبُلِ وَ مُنجِي البَشَرِ سَیِّدِنا وَ مَولَانَا حَبِیبِ إِلهِ العَالَمِینَ أَبِي القَاسِمِ المُصطَفیٰ مُحَمَّدٍ وَ عَلیٰ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ المَعصُومِینَ المُکَرَّمِینَ وَ اللَّعْنُ الدَّائِمُ عَلیٰ أَعدَائِهِم أَجمَعِینَ مِنَ الآنِ إِلیٰ قِیَامِ یَومِ الدِّینِ؛»} \end{center} سالروز میلاد باب‌الحوائج الی الله امام کاظم (علیه‌السلام) را تبریک دارم و سالگشت شهادت سبط اکبر امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) را تسلیت عرض می‌کنم.\\ در آستانه شهادت امام رضا (علیه‌السلام) در ماه صفر هستیم و مجلس به مناسبت گردهمایی مبلغان زائران مرقد مطهر علی بن موسی الرضا (علیهماالسلام) بنا نهاده شده است.\\ من پیش از اینکه مطالب موردنظر را عرض کرده باشم، دو یا سه مقدمه‌ای لازم الذکر می‌دانم؛\\ مقدمه نخست اینکه سخن و کلام همیشه دارای اثر است؛ اصلاً وجه تسمیه کلمه و کلام همین است. در کلام عرب ماده کَلم یعنی تأثیرگذاری و جراحت؛ چرا به جراحت کَلم گفته می‌شود به‌خاطر اینکه اثرش می‌ماند. شاعر گفت: \begin{center} {\large «جراحات السنان لها التیام \hspace*{2.5cm} و لا یلتام ما جرح اللسان \Large{1}»} \end{center} اما سخن که ویژگی‌اش تأثیرگذاری است، گاه تأثیرش بیشتر است، عواملی باعث می‌شود تأثیر بهتر و بیشتری داشته باشد و یکی از عوامل جایی است که مستمع و شنونده آمادگی شنیدن دارد و آماده تأثیرپذیری است.\\ در جریان خطبه همّام که در نهج‌البلاغه نقل شده است، امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) سخنگوست و همّام شنونده است، درست است که گوینده علی بن ابی‌طالب (علیهماالسلام) است و بزرگ سخن است؛ اما آمادگی همّام باعث شده که سخنان امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) منجر به مرگ او شد؛ {\large «فَصَعِقَ هَمَّامٌ‌ صَعْقَةً كَانَتْ نَفْسُهُ فِيهَا{\Large{2}}»} این برمی‌گردد به آمادگی شنونده؛\\ مقدمه دوم، تجربه ما این است که یکی از مواردی که گوش‌ها برای شنیدن آماده است و دل‌ها برای پذیرفتن آماده است در سفرهای زیارتی است؛ من مکرر با مردم مکه مشرف شدم چه عمره و چه حج، مکرر با مردم عتبات مشرف شدم نجف، کربلا و کاظمین؛ احساس من بر این است که یکی از مواردی که گوش‌ها برای شنیدن و دل‌ها برای پذیرفتن بسیار، بسیار آماده است در سفرهای زیارتی است. تعبیر من این است که می‌گویم در این سفرها مردم تبدیل می‌شوند به یک کپسول پذیرش. من گاه بوده مطلبی را به کسی می‌خواستم در غیر این سفرها تفهیم کنم تا مورد قبول او واقع شود سه سال زحمت می‌برده است؛ اما همان مطلب را در عرض چند دقیقه کنار خانه خدا یا مسجدالنبی یا کنار قبر امیرالمؤمنین به او عرضه کردم و اثر پذیرفته و عمل کرده است. به‌خصوص اگر سفرهای زیارتی همراه با نوعی سختی همراه باشد مثل سفرهای زیارتی عزیزانی که پیاده سفر می‌کنند و گاه چند صد کیلومتر را با پای پیاده می‌آیند.\\ مقدمه سوم، از قدیم گفتن {\large «خیر الکلام ما قلّ و دلّ؛»} \begin{center} کم گوی و گزیده گوی چون درّ \hspace*{2.5cm} تا ز اندک تو جهان شود پر {\textbf{3}} \end{center} حوصله امروز مردم ما حوصله زیادی نیست. مردم رفتند به سمت گزیده‌شنوی و لذا حتماً باید در مقام تبلیغ به‌خصوص برای زائران خسته راه ما این عنصر را در نظر داشته باشیم از إطناب مملّ، زیاده‌گویی و تأکید نابجا بپرهیزیم.\\ مقدمه پنجم، تأثیرگذارترین سخن، سخنی است که سه ویژگی داشته باشد، تجربه تاریخی هم همین را نشان می‌دهد؛\\ اول، محتوا خوب و عالی باشد؛\\ دوم، قالب خوب و عالی باشد؛\\ سوم، پشت‌صحنه سخن اخلاص مدد کند.\\ اگر گوینده مخلص باشد ثمره کار خودش را به درهم و دینار نفروشد در حقیقت با خدای متعال معامله کند با آن کسی که اینها زائر اویند تعامل کند و معامله کند؛\\ آنچه که می‌خواهد بگوید مضمون متعالی باشد، مضمون فرودستی نباشد، فرادستی باشد، مضمون و محتوا عالی باشد؛\\ این مضمون عالی و محتوای عالی را در یک قالب زیبا بریزد، در یک قالب عالی و هنرمندانه ارائه کند این بیشترین و بهترین تأثیر را خواهد داشت. اینکه شما می‌بینید خود رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در عرض بیست و سه سال از یک موجوداتی که در تاریخ آمده و امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) نیز در نهج‌البلاغه آورده است، انسان‌هایی که افتخارشان به زنده‌به‌گور کردن دختر، شغلشان آدم‌کشی، غذایشان پست‌ترین غذا، بی‌رحمی و قساوت سراسر وجودشان را گرفته بود، انسان‌هایی می‌سازد که امروز در دنیا نظیر ندارند به‌خاطر این است که پیام، وحی الهی است و قالب، گفتار رسول خداست که فرمود: {\large «أَنَا أَفصَحُ مَن نَطَقَ بِالضَّادِ}\{{\large بَیدَ أَنِّی مِن قُرَیشٍ {\Large{4}}.»}\}\\ من از همه فصیح‌تر و بلیغ‌تر هستم، اخلاص پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز که مشخص است، این‌قدر اثر می‌کند که تمدن اصیل اسلامی را در کمتر از یک ربع قرن پایه‌گذاری می‌کند، به دلیل این سه عنصر است.\\ حتماً باید آنچه که ما درصدد ارائه او هستیم باید به‌گونه‌ای باشد که محتوا عالی، قالب عالی، اخلاص هم که حتماً باید در کنار مطلب باشد.\\ این مقدمات را کنار بگذارم و به اصل مطلب بپردازم؛ من تصورم بر این است که عزیزان در این خدمتی که بر دوش دارد نسبت به زائران قبر مطهر علی ابن موسی الرضا (علیهماالسلام) که قدم در ارض اقدس می‌گذارند؛ می‌دانید ما موارد اندکی از کره خاکی را داریم که نسبت به آنها تعبیر \{{\large «عَنْ أَبِي هَاشِمٍ دَاوُدَ بْنِ اَلْقَاسِمِ اَلْجَعْفَرِيِّ‌ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ‌ يَقُولُ:}\}{\large إِنَّ بَيْنَ جَبَلَيْ طُوسَ قَبْضَةً قُبِضَتْ مِنَ اَلْجَنَّةِ مَنْ دَخَلَهَا كَانَ آمِناً يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ مِنَ اَلنَّارِ {\Large{5}}.»}\\ پاره‌ای از بهشت را داریم که یکی‌اش اینجاست. فرمود: بین دو کوه طوس قطعه‌ای از درب‌های بهشت است. این مطلب را راجع به چند مکان محدود بیشتر در سطح کره خاکی نداریم که مکان بهشتی است، مکان مکانتی بالا دارد، مکان مال این دنیا گویا نیست.\\ خادمان زائران این قطعه بهشتی و بضعة (رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم) {\textbf{6}} یعنی آقا علی ابن موسی الرضا (علیه‌السلام) به تصور من و به گمان من کارشان که این جلسه برای توجیه همین کار تشکیل شده است باید در پنج یا شش محور موردتوجه قرار بگیرد؛ یعنی در تبلیغی که شما دارید برای زائرین محترم این محورها را باید مورد عنایت و توجه قرار بدهید؛\\ محور اول، فضیلت و ثواب زیارت امام علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام)؛ به‌هرحال این انسان‌ها بلند شدند، همت کردند از جاهای مختلف خود را می‌کشند به ارض اقدس که بعضاً حدود یک ماه در راه با پای پیاده، پاهای تاول‌زده می‌آیند. من کسانی را تربت حیدری چندی پیش ملاقات کردم که این‌ها ۴۵۰ کیلومتر راه را و بعضاً بیشتر از این مسافت قریب به هزار و اندی کیلومتر راه را داشتند پیاده می‌آمدند برای مرقد مطهر علی موسی الرضا (علیهماالسلام) اینها تاج سر هستند و اینها ارزشمندند برای اینها باید آثار و ثواب زیارت امام رضا (علیه‌السلام) تبیین بشود.\\ در این محور چند مطلب را خدمت عزیزان عرض کنم؛\\ تفحصی که انسان در روایات اهل‌بیت (علیهم‌السلام) می‌کند می‌بیند بیش از چهل روایت در فضیلت زیارت امام رضا (علیه‌السلام) داریم. بیش از چهل روایت از هشت معصوم در این مورد است. کمتر مقوله‌ای ما در دین داریم آن‌قدر مورد اعتنا باشد.\\ بحث ولایت‌فقیه را ببینید مجموع روایاتش چند عدد است؟ بحث استصحاب را ببینید مجموع روایاتش چند عدد است؟ تعداد روایات می‌تواند بر اهمیت دلالت کند.\\ البته بحث ولایت‌فقیه چون ادامه بحث رهبری است اگر همه روایات و آیات رهبری را در نظر بگیریم کمیتش زیاد می‌شود؛ اما خصوص ولایت در عصر غیبت کم است. ولی در خصوص زیارت امام رضا (علیه‌السلام) را می‌بینید چهل روایت از هشت معصوم صادر شده است. از پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) برای زیارت امام رضا (علیه‌السلام) روایت داریم. این روایت را برای زیارت امام سجاد (علیه‌السلام) نداریم، برای زیارت امام صادق (علیه‌السلام) نداریم، برای زیارت امام کاظم (علیه‌السلام) نداریم، اما برای زیارت امام رضا (علیه‌السلام) داریم نسبت به ایشان از امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) زیارت داریم بیاید امام باقر، امام صادق، امام کاظم، امام رضا، امام جواد (علیهم‌السلام).\\ از این چهل روایت بیش از بیست اثر و خاصیت به دست می‌آید که بعضی از این آثار و خواص، انسان را حساس می‌کند؛ مثلاً امام جواد (علیه‌السلام) به‌صراحت فرمودند: \{{\large «عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ جُعِلْتُ فِدَاكَ زِيَارَةُ اَلرِّضَا عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ أَفْضَلُ أَمْ زِيَارَةُ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ؟ فَقَالَ زِيَارَةُ أَبِي أَفْضَلُ وَ ذَلِكَ أَنَّ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ يَزُورُهُ كُلُّ اَلنَّاسِ وَ أَبِي لاَ يَزُورُهُ إِلاَّ اَلْخَوَاصُّ مِنَ اَلشِّيعَةِ {\Large{7}}.»}\}\\ قبر علی بن موسی الرضا (علیهماالسلام) ثوابش از زیارت قبر امام حسین (علیه‌السلام) بیشتر است و بر این مطلب استدلال کردند.\\ نمونه‌های از آثار و ثواب زیارت امام رضا (علیه‌السلام) برایتان بخوانم؛ عمده روایات از عیون اخبار الرضا (علیه‌السلام) است. خود روایات را نمی‌خوانم؛ بلکه آثار ذکر شده در این روایات را می‌خوانم؛\\ یکم، زیارت امام رضا (علیه‌السلام) همانند زیارت خدا در عرش خداست؛ \begin{center} \{{\large «عَنْ أَبِي اَلْحَسَنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَلَيْهِمَا اَلسَّلاَمُ قَالَ: مَنْ زَارَ قَبْرَ وَلَدِي كَانَ لَهُ عِنْدَ اَللَّهِ سَبْعِينَ حِجَّةً مَبْرُورَةً قَالَ قُلْتُ سَبْعِينَ حِجَّةً قَالَ نَعَمْ وَ سَبْعَمِائَةِ حِجَّةٍ قُلْتُ سَبْعَمِائَةِ حِجَّةٍ قَالَ نَعَمْ وَ سَبْعِينَ أَلْفَ حِجَّةٍ قُلْتُ وَ سَبْعِينَ أَلْفَ حِجَّةٍ قَالَ نَعَمْ وَ رُبَّ حِجَّةٍ لاَ تُقْبَلُ مَنْ زَارَهُ وَ بَاتَ عِنْدَهُ لَيْلَةً كَانَ كَمَنْ زَارَ اَللَّهَ فِي عَرْشِهِ قُلْتُ كَمَنْ زَارَ اَللَّهَ فِي عَرْشِهِ قَالَ نَعَمْ إِذَا كَانَ يَوْمُ اَلْقِيَامَةِ كَانَ عَلَى عَرْشِ اَللَّهِ أَرْبَعَةٌ مِنَ اَلْأَوَّلِينَ وَ أَرْبَعَةٌ مِنَ اَلْآخِرِينَ أَمَّا اَلْأَرْبَعَةُ اَلَّذِينَ هُمْ مِنَ اَلْأَوَّلِينَ فَنُوحٌ وَ إِبْرَاهِيمُ وَ مُوسَى وَ عِيسَى عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ وَ أَمَّا اَلْأَرْبَعَةُ اَلَّذِينَ هُمْ مِنَ اَلْآخِرِينَ فَمُحَمَّدٌ وَ عَلِيٌّ وَ اَلْحَسَنُ وَ اَلْحُسَيْنُ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ ثُمَّ يُمَدُّ اَلْمِضْمَارُ فَيَقْعُدُ مَعَنَا مَنْ زَارَ قُبُورَ اَلْأَئِمَّةِ - إِلاَّ أَنَّ أَعْلاَهُمْ دَرَجَةً وَ أَقْرَبَهُمْ حَبْوَةً مَنْ زَارَ قَبْرَ وَلَدِي عَلِيٍّ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ {\Large{8}}.»}\} \end{center} که این مفهوم از قبیل مفاهیمی است که ما نمی‌فهمیم با اینکه می‌خوانیم و بیان می‌کنیم در منبرها می‌گوییم اما حقیقتش بر ما مشخص نیست. فرمود: هر کس علی بن موسی الرضا را در طوس زیارت کند مثل اینکه خدا را در عرش زیارت کرده است خیلی تعبیر بلند است. نشانگر آن مقام هو هویت، کمال، فنا و اندکاک ذاتی امام معصوم (علیه‌السلام) در مقام وصل و مقام لقاء الهی است که خیلی مقام، مقام بلندی است.\\ دوم، زیارت امام رضا (علیه‌السلام) در ثواب و ارزش همانند زیارت رسول خدا است؛ \\ \{{\large «عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ حَفْصٍ اَلْمَرْوَزِيِّ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا اَلْحَسَنِ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ: إِنَّ اِبْنِي علي [عَلِيّاً] مَقْتُولٌ بِالسَّمِّ ظُلْماً وَ مَدْفُونٌ إِلَى جَنْبِ هَارُونَ بِطُوسَ مَنْ زَارَهُ كَمَنْ زَارَ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ {\Large{9}}.»}\}\\ سوم، ثواب زیارت امام رضا (علیه‌السلام) برتر از ثواب زیارت سیدالشهدا (علیه‌السلام) است؛ روایت از امام جواد (علیه‌السلام)\{که بیان شد\}.\\ چهارم، زیارت امام رضا (علیه‌السلام) موجب برطرف‌شدن همه گرفتاری‌ها و غم‌هاست؛ پیغمبر فرمود: \{{\large «سَتُدْفَنُ بَضْعَةٌ مِنِّي بِأَرْضِ خُرَاسَانَ}\}{\large مَا زَارَهَا مَكْرُوبٌ إِلاَّ نَفَّسَ اَللَّهُ كُرْبَتَهُ وَ لاَ مُذْنِبٌ إِلاَّ غَفَرَ اَللَّهُ ذُنُوبَهُ {\Large{10}}.»} هر مکروبی و هر مغمومی به این آستان بیاید \{گشایش حاصل می‌شود\} خیلی از اینها که در این آستان می‌شتابند با هزار امید آمدند باید این روایات را بشنوند.\\ ششم، زائر امام رضا (علیه‌السلام) ثواب هفتاد هزار شهید در رکاب پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را دارد؛ \{{\large «قَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ: يُقْتَلُ حَفَدَتِي بِأَرْضِ خُرَاسَانَ‌ فِي مَدِينَةٍ يُقَالُ لَهَا طُوسُ‌ مَنْ زَارَهُ إِلَيْهَا عَارِفاً بِحَقِّهِ أَخَذْتُهُ بِيَدِي يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ‌ فَأَدْخَلْتُهُ اَلْجَنَّةَ‌ وَ إِنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ اَلْكَبَائِرِ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ وَ مَا عِرْفَانُ حَقِّهِ قَالَ يَعْلَمُ أَنَّهُ إِمَامٌ مُفْتَرَضُ اَلطَّاعَةِ شَهِيدٌ مَنْ زَارَهُ عَارِفاً بِحَقِّهِ أَعْطَاهُ اَللَّهُ تَعَالَى لَهُ أَجْرَ سَبْعِينَ أَلْفَ شَهِيدٍ مِمَّنِ اُسْتُشْهِدَ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‌ عَلَى حَقِيقَةٍ {\Large{11}}.»}\}\\ تمام شهدای صدر اسلام در رکاب پیغمبر هفتاد هزار نفر نیستند و بعضی از این شهدا بسیار بزرگوارند مانند حضرت حمزه و حضرت جعفر (سلام‌الله‌علیهما)؛ همه این روایات را مرحوم صدوق مسند ذکر کرده است.\\ هفتم تا یازدهم، چند تا روایت که در اینجا جمع نمودم، زائر امام رضا ثواب صدهزار شهید، صدهزار صدّیق، صدهزار مجاهد در راه خدا، صدهزار حاجی و صدهزار عمره به جا آورنده دارد که این حاجی و عمره به جا آورنده در روایات بعدی به یک میلیون تبدیل شده است؛ \{{\large «عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ اَلْبَزَنْطِيِّ قَالَ: قَرَأْتُ كِتَابَ أَبِي اَلْحَسَنِ اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلاَمُ أَبْلِغْ شِيعَتَنَا أَنَّ زِيَارَتِي تَعْدِلُ عِنْدَ اَللَّهِ أَلْفَ حِجَّةٍ قَالَ فَقُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ اِبْنِهِ أَلْفَ حِجَّةٍ قَالَ إِي وَ اَللَّهِ أَلْفَ أَلْفِ حِجَّةٍ لِمَنْ زَارَهُ عَارِفاً بِحَقِّهِ {\Large{12}}.»}\}\\ بنده وقتی زائر را عمره یا حج می‌برم در روز آخر که می‌خواهیم به مشهد مقدس برگردیم در جلسه آخر (زائران مشهدی هستند) می‌گویم آمدی حج واجب چقدر خرج کردی؟\\ می‌گویند: سی میلیون تومان خرج کردیم برای آمدن و ده میلیون نیز سوغاتی خریدیم، این چهل میلیون تومان شد و اگر برگردیم ده میلیون نیز باید ولیمه بدهیم می‌شود پنجاه میلیون تومان. می‌گویم این پنجاه میلیون تومان که خرج کردی یقین داری حجت قبول شده است؟\\ می‌گوید نه! قسم می‌خوری حجت قبول است؟ می‌گوید: نه!\\ اینجا من این نکته را تذکر بدهم می‌گیرد، می‌گویم: روایات می‌گوید وقتی رفتی زیارت علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام) ثواب یک میلیون حج و عمره مقبول به شما داده می‌شود، حج مقبول عمره مقبوله را تضمین کردند.\\ بزرگواری الان در مشهد زندگی می‌کند اهل سیروسلوک، اهل‌دل و چشمش باز است خود ایشان به من فرمودند: من بالا خیابان {\textbf{13}} داشتم می‌رفتم به سمت حرم مطهر علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام) نرسیده به بست بالا خیابان یک‌دفعه دیدم من در مشعر هستم (ایشان مکرر مکه مشرف شده است) عجیب است من مشهد بودم اینجا مشعر است خیابان، خیابان مشعر، کوه‌ها کوه‌های مشعر است! من اینجا چه‌کار می‌کنم! به حرکتم ادامه دادم، فضا فضای مشعر بود، آمدم دارم در مشعر راه می‌آیم، آمدم، آمدم، آمدم تا پرده‌ها برداشته شد دیدم کنار سقاخانه اسماعیل طلا هستم. بعد این بزرگوار می‌فرمودند: این یعنی معصوم کتره و بی‌دلیل حرف نمی‌زند، اگر می‌گوید زیارت قبر پدر من حج و عمره است؛ یعنی مشعر مشهد است و مشعر مشهد است فرق نمی‌کند.\\ حالا به یک نفر مثل این بزرگوار نشان می‌دهند، ما هم ممکن است از این مکاشفات بی‌بهره باشیم. \\ \{{\large «عَنِ اَلْحُسَيْنِ بْنِ زَيْدٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ اَلصَّادِقَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ‌ يَقُولُ: يَخْرُجُ رَجُلٌ مِنْ وُلْدِ اِبْنِي مُوسَى اِسْمُهُ اِسْمُ أَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ‌ إِلَى ارض طُوسَ‌ وَ هِيَ بِخُرَاسَانَ يُقْتَلُ فِيهَا بِالسَّمِّ فَيُدْفَنُ فِيهَا غَرِيباً مَنْ زَارَهُ‌ عَارِفاً بِحَقِّهِ أَعْطَاهُ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَجْرَ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ اَلْفَتْحِ وَ قٰاتَلَ {\Large{14}}.»}\}\\ زائر امام رضا (علیه‌السلام) ثواب همه کسانی را که قبل از فتح مکه زیر پرچم اسلام جنگیده‌اند و در راه خدا انفاق کرده‌اند را دارد، قبل از فتح مکه یعنی مهاجرین و بعد از فتح مکه که همه آمدند؛ یعنی منافق و غیر منافق.\\ زیارت امام رضا (علیه‌السلام) موجب بخشیده‌شدن همه گناهان گذشته و آینده است؛ گرچه به تعداد ستارگان و قطرات باران و برگ درختان باشد متن روایت این است: \begin{center} \{{\large «قَالَ أَمِيرُ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ: سَيُقْتَلُ رَجُلٌ مِنْ وُلْدِي بِأَرْضِ خُرَاسَانَ‌ بِالسَّمِّ ظُلْماً اِسْمُهُ اِسْمِي وَ اِسْمُ أَبِيهِ اِسْمُ اِبْنِ عِمْرَانَ مُوسَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ‌ أَلاَ فَمَنْ زَارَهُ فِي غُرْبَتِهِ غَفَرَ اَللَّهُ تَعَالَى ذُنُوبَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْهَا وَ مَا تَأَخَّرَ وَ لَوْ كَانَتْ مِثْلَ عَدَدِ اَلنُّجُومِ وَ قَطْرِ اَلْأَمْطَارِ وَ وَرَقِ اَلْأَشْجَارِ {\Large{15}}.»}\} \end{center} زائر امام رضا (علیه‌السلام) مورد بازدید علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام) در روز قیامت قرار می‌گیرد؛ \{{\large «عَنْ عَبْدِ اَلسَّلاَمِ بْنِ صَالِحٍ اَلْهَرَوِيِّ‌ قَالَ سَمِعْتُ اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلاَمُ‌ يَقُولُ: إِنِّي سَأُقْتَلُ بِالسَّمِّ مَظْلُوماً وَ أُقْبَرُ إِلَى جَنْبِ هَارُونَ‌1 وَ يَجْعَلُ اَللَّهُ تُرْبَتِي مُخْتَلَفَ شِيعَتِي وَ أَهْلِ مَحَبَّتِي فَمَنْ زَارَنِي فِي غُرْبَتِي وَجَبَتْ لَهُ زِيَارَتِي يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ {\Large{16}}.»}\}\\ برای زائر امام رضا (علیه‌السلام) خود حضرت در سه وقت به کمک او می‌شتابد که شما این را همه شنیدید:\\ \{{\large «قَالَ اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلاَمُ‌: مَنْ زَارَنِي عَلَى بُعْدِ دَارِي أَتَيْتُهُ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ‌ فِي ثَلاَثِ مَوَاطِنَ حَتَّى أُخَلِّصَهُ مِنْ أَهْوَالِهَا إِذَا تَطَايَرَتِ اَلْكُتُبُ يَمِيناً وَ شِمَالاً وَ عِنْدَ اَلصِّرَاطِ وَ عِنْدَ اَلْمِيزَانِ‌ {\Large{17}}.»}\} وقت گرفتن نامه عمل، وقت عبور از صراط، وقت سنجش اعمال.\\ این روایت خیلی عجیب است، از امام کاظم (علیه‌السلام): \begin{center} \{{\large «َعَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ حَفْصٍ اَلْمَرْوَزِيِّ‌ قَالَ‌: سَمِعْتُ أَبَا اَلْحَسَنِ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ‌ يَقُولُ‌ مَنْ زَارَ قَبْرَ وَلَدِي عَلِيٍّ‌ كَانَ لَهُ عِنْدَ اَللَّهِ تَعَالَى سَبْعُونَ حِجَّةً مَبْرُورَةً قُلْتُ سَبْعُونَ حِجَّةً قَالَ نَعَمْ وَ سَبْعُونَ أَلْفَ حِجَّةٍ ثُمَّ قَالَ رُبَّ حِجَّةٍ لاَ تُقْبَلُ وَ مَنْ زَارَهُ أَوْ بَاتَ عِنْدَهُ لَيْلَةً كَانَ كَمَنْ زَارَ اَللَّهَ تَعَالَى فِي عَرْشِهِ قُلْتُ كَمَنْ زَارَ اَللَّهَ فِي عَرْشِهِ قَالَ نَعَمْ إِذَا كَانَ يَوْمُ اَلْقِيَامَةِ‌ كَانَ عَلَى عَرْشِ اَللَّهِ تَعَالَى أَرْبَعَةٌ مِنَ اَلْأَوَّلِينَ وَ أَرْبَعَةٌ مِنَ‌ اَلْآخِرِينَ فَأَمَّا اَلْأَوَّلِينَ فَنُوحٌ‌ وَ إِبْرَاهِيمُ‌ وَ مُوسَى وَ عِيسَى عَلَيْهِمُ السَّلاَمُ وَ أَمَّا اَلْأَرْبَعَةُ اَلْآخِرُونَ فَمُحَمَّدٌ وَ عَلِيٌّ‌ وَ اَلْحَسَنُ‌ وَ اَلْحُسَيْنُ صَلَوَاتُ اَللَّهِ وَ سَلَامُهُ عَلَيْهِم ثُمَّ يُمَدُّ اَلْمِطْمَارُ فَتَقْعُدُ مَعَنَا زُوَّارُ قُبُورِ اَلْأَئِمَّةِ‌ إِلاَّ أَنَّ أَعْلاَهُمْ دَرَجَةً وَ أَقْرَبَهُمْ حَبْوَةً زُوَّارُ قَبْرِ وَلَدِي عَلِيٍّ‌ {\Large{18}}.»}\} \end{center} زائر امام رضا (علیه‌السلام) در روز قیامت گرامی‌ترین و برترین گروه در نزد پروردگار است. \begin{center} \{{\large «َعَنْ أَيُّوبَ بْنِ نُوحٍ‌ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى عَلَيْهِمُ اَلسَّلاَمُ‌ يَقُولُ‌: مَنْ زَارَ قَبْرَ أَبِي عَلَيْهِ السَّلاَمُ بِطُوسَ غَفَرَ اَللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ فَإِذَا كَانَ يَوْمُ اَلْقِيَامَةِ‌ نُصِبَ لَهُ مِنْبَرٌ بِحِذَاءِ مِنْبَرِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‌ حَتَّى يَفْرُغَ اَللَّهُ تَعَالَى مِنْ حِسَابِ اَلْعِبَادِ {\Large{19}}.»}\} \end{center} روبروی منبر پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) منبری نصب می‌شود، روزی که همه در عرق خود غرق‌اند و تا دهان خود در عرق هستند و در روز قیامت از بس در فشارند، چه بدها و چه خوب‌ها، جهنمی‌ها و بهشتی‌ها می‌گویند: خدایا تمامش کن! تا این حد فشار سخت است؛ لکن این عده آرام هستند، یک منبری روبروی منبر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نصب می‌شود این منبر ویژه زائران قبر علی موسی رضا (علیه‌السلام) است.\\ زائر امام رضا (علیه‌السلام) بهشت رفیق ائمه اطهار (علیهم‌السلام) است، \{{\large «حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ اَلْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ‌ عَنْ أَبِيهِ‌ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا اَلْحَسَنِ عَلِيَّ بْنَ مُوسَى اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلاَمُ‌ يَقُولُ‌: أَنَا مَقْتُولٌ وَ مَسْمُومٌ وَ مَدْفُونٌ بِأَرْضِ غُرْبَةٍ أَعْلَمُ ذَلِكَ بِعَهْدٍ عَهِدَهُ إِلَيَّ أَبِي عَنْ أَبِيهِ‌ عَنْ آبَائِهِ‌ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ‌ عَنْ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَلاَ فَمَنْ زَارَنِي فِي غُرْبَتِي كُنْتُ أَنَا وَ آبَائِي شُفَعَاءَهُ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ‌ وَ مَنْ كُنَّا شُفَعَاءَهُ نَجَا وَ لَوْ كَانَ عَلَيْهِ مِثْلُ وِزْرِ اَلثَّقَلَيْنِ‌ {\Large{20}}.»}\}\\ یک جمله در مورد زیارت امام رضا (علیه‌السلام) از خود امام رضا (علیه‌السلام) داریم که این جمله را من از دو یا سه تن از اساتید پرسیدم و خوب جوابشان را متوجه نشدم!\\ حضرت می‌فرماید: کسی به زیارت قبر من بیاید در غربت من نه‌تنها آمرزیده می‌شود، بهشتی می‌شود، دستش را می‌گیرم و به زیارتش میایم بلکه \{{\large «فَقَالَ دِعْبِلٌ‌: يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ‌ هَذَا اَلْقَبْرُ اَلَّذِي بِطُوسَ‌ قَبْرُ مَنْ هُوَ فَقَالَ اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلاَمُ: قَبْرِي وَ لاَ تَنْقَضِي اَلْأَيَّامُ وَ اَللَّيَالِي حَتَّى تَصِيرَ طُوسُ‌ مُخْتَلَفَ شِيعَتِي وَ زُوَّارِي أَلاَ فَمَنْ زَارَنِي فِي غُرْبَتِي بِطُوسَ‌ كَانَ مَعِي فِي دَرَجَتِي يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ‌ مَغْفُوراً لَهُ {\Large{21}}.»}\} در آن دنیا هم درجه من و با من است که این روایت خیلی عجیب است. بنده از سه تن از اساتیدم این روایت را سؤال کردم و دو تن از ایشان تصریح کردند که ما نیز نمی‌فهمیم و روشن نیست.\\ یک بحث قرآنی داریم:\\ \{{\large «وَالَّذِينَ آمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمَانٍ}\}{\large أَلْحَقْنَا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَمَا أَلَتْنَاهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَيْءٍ}\{{\large كُلُّ امْرِئٍ بِمَا كَسَبَ رَهِينٌ {\Large{22}}.»}\}\\ بحث "الحاق" که بحث مهمی در مباحث معارفی است، اساتید فرمودند: شاید به آن‌ها گره بخورد وگرنه روشن نیست.\\ البته بحث زیارت امام رضا (علیه‌السلام) بیشتر از اینها جای حرف دارد {\textbf{23}} من می‌خواهم همه مطالب را گفته باشم.\\ محور اولی که عزیزان باید روی آن تأکید کنند بحث ثواب و فضیلت زیارت آقا علی ابن موسی الرضا علیه‌السلام است.\\ محور دوم، آنچه در تبلیغ باید مورد عنایت قرار بگیرد بحث معرفت است. زیارت هرچه بامعرفت‌تر باشد آثارش بیشتر است. اقل اقل معرفتی که در روایات مطرح شده که آثار زیارت بر آن بار می‌شود این است که انسان بداند این مزور واجب الطاعة است و امام من است.\\ من دارم می‌روم زیارت قبر علی بن موسی رضا (علیه‌السلام) بداند این مزور امام است و واجب الطاعة گفتن این دیگر کف قضیه است این را بداند و به این یقین داشته باشد.\\ خدا رحمت کند استاد ما مرحوم آیت‌الله بهجت (ره) را، یکی از نکاتی که ما از ایشان استفاده بردیم همین بود. ایشان می‌فرمودند: مردم وقتی می‌روند به زیارت تأکیدشان بر آداب عملی است که خیلی هم خوب است، لباس تمیز بپوشد، عطر بزند، گام‌هایش را کوتاه بردارد، ذکر بگوید و با توجه برود؛ اینها درست است؛ اما از آداب عملی مهم‌تر و مورد تأکید تر آداب علمی زیارت است.\\ چطور ما گناهان علمی داریم که متأسفانه مغفول است. بنده در این زمینه کتاب نوشتم، ما ثواب‌ها و طاعت‌های علمی داریم، عبادات علمی و آداب علمی داریم که مغفول است. من که دارم به‌عنوان زائر قبر علی ابن موسی الرضا (علیه‌السلام) حرکت می‌کنم پیاده یا سواره به ارض اقدس میایم در کنار این آداب عملی باید تأکید بر آداب علمی باشد و به آن درجه اعتقاد و معرفت باشد و متأسفانه در این زمینه "دست‌ها کوتاه و خرما بر نخیل" است.\\ چون همه شما اهل فضل و طلبه و درس‌خوانده و فهیم هستید من بحث را از یک زاویه دیگری بیان کنم؛ اخیراً نیز در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی در یک همایشی این را به‌صراحت عرض کردم، عزیزان احساس من این است که در بحث امامت ما شیعیان بازی خوردیم، خصم، حریف و طرف مقابل کلاه بر سر ما گذاشت؛ یعنی در بحث امامت ما در زمین اهل‌سنت بازی کردیم نه در زمین خودمان و حال اینکه دیگر بعد سی و چند سال انقلاب باید این زمین را عوض کنیم و آنها باید بیایند در زمین بازی کنند؛ چطور؟ در بحث امامت ما به این سمت رفتیم که آقا بعد از پیغمبر (سلام‌الله‌علیه) افضل کیست؟ افضل علی (علیه‌السلام) است یا دیگری؟ دقیقاً این بازی‌کردن در زمین حریف است. مگر ملاک امامت فضیلت است؟ هرگز! مگر ملاک امامت فضیلت اکتسابی‌ست؟ تا بگویند این فضیلتش بیشتر است و دیگری کمتر است؟ اصولاً ما در ادبیات عرب در باب اسم تفضیل یک نکته‌ای به ما یاد دادند گفتند آقا در تفضیل، مفضل، مفضل علیه و یک وجه مشترک تفضیل داریم؛ مثلاً عرض می‌کنم می‌گویند: {\large «زیدٌ أَعلَمُ مِن عَمروٍ»،} علم می‌شود ماده مشترک، زید می‌شود مفضل و عمرو می‌شود مفضل علیه پس زید ملّاتر از عمرو است. اما اگر زید یک ویژگی دارد که این ویژگی شریک ندارد دیگر جای اسم تفضیل نیست. امامت موهبت است، امامت مثل نبوت است، امامت با تفضیل گره نخورده است؛ کسی در این مقوله شریک نیست تا من بخواهم بگویم علی (علیه‌السلام) یا...؟ "یا" ندارد! این بازی در زمین حریف است، ما را به این سمت کشیدند به اسم جدل به اسم اینکه حال که جدل است مواضع خصم را تسلم کنید دیگر آن زمان گذشت؛ بلکه الان باید قرآنی حرف بزنیم و باید بگیم: {\large «اللَّهُ أَعْلَمُ حَيْثُ يَجْعَلُ رِسَالَتَهُ {\Large{24}}»،} امامت مثل نبوت است و نبوت موهبت الهی است سرّ آن نیز بر ما معلوم نیست؛ بدین معنا که ذکری، وردی و عملی نداشتیم کسی انجام بدهد سپس پیغمبر بشود، ذکر، ورد و عملی نیز نداریم کسی انجام بدهد و امام بشود، خود خداوند متعال می‌داند و ما چه می‌دانیم! چرا علی (علیه‌السلام)؟ چه می‌دانیم! چرا حسن (علیه‌السلام)؟ چه می‌دانیم! چرا امام عسکری (علیه‌السلام) آری امام شود؛ ولی سید محمد (سلام‌الله‌علیه) که در منطقه "بلد" دفن است نه؟! که امام هادی (علیه‌السلام) روی شانه امام عسکری( علیه‌السلام) زد و فرمود: {\large «أَحْدِثْ لِلَّهِ شُكْراً فَقَدْ أَحْدَثَ فِيكَ أَمْراً {\Large{25}}»،} شکر جدیدی انجام بده در مورد تو بداء انجام شد؛ دلیل آن را نمی‌فهمیم، سال‌ها ما خط را اشتباه رفتیم، ما باید برگردیم و به‌ویژه برای زائران قبر علی موسی الرضا (علیهماالسلام) بحث امامت را بازخوانی کنیم.\\ یک تأملی من در روایات شیعه انجام دادم بیش از چهارصد شاخص در مورد امامت شیعی پیدا کردم؛\\ یکی از روایاتی که در این باب خیلی زیبا است و حتماً عزیزان می‌توانند در این بحث تبلیغی از آن استفاده کنند، روایت خود امام رضا (علیه‌السلام) است که از قوی‌ترین روایاتی است که شاخصه‌های امامت در آن ذکر شده است. بیش از صد شاخصه امامت در این روایت آمده است.\\ پس باید برگردیم و شاخصه‌های امامت را برای مردم مخصوصاً برای زائران قبر علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام) بازخوانی کنیم.\\ به جهت تبرّک و تیمّن بخشی از این روایات را که شاخصه‌های امامت را بیان داشته است ارائه کنم؛\\ \{{\large «عَنْ أَبِي اَلْحَسَنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَالَ: لِلْإِمَامِ عَلاَمَاتٌ يَكُونُ»}\} \begin{enumerate} \item {\large «أَعْلَمَ اَلنَّاسِ»؛} دانشمندترین مردم؛ \item {\large «وَ أَحْكَمَ اَلنَّاسِ»؛} \item {\large «وَ أَتْقَى اَلنَّاسِ»؛} \item {\large «وَ أَحْلَمَ اَلنَّاسِ»،} بردبارترین مردم؛ \item \{{\large «وَ أَشْجَعَ اَلنَّاسِ»؛}\} \item {\large «َ أَسْخَى اَلنَّاسِ»؛} \item {\large «وَ أَعْبَدَ اَلنَّاسِ»؛} \item {\large «وَ يُولَدُ مَخْتُوناً»؛} \item {\large «وَ يَكُونُ مُطَهَّراً»؛} \item {\large «وَ يَرَى مِنْ خَلْفِهِ كَمَا يَرَى مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ»؛} \item {\large «وَ لاَ يَكُونُ لَهُ ظِلٌّ»؛} \item \{{\large «وَ إِذَا وَقَعَ عَلَى اَلْأَرْضِ مِنْ بَطْنِ أُمِّهِ وَقَعَ عَلَى رَاحَتَيْهِ رَافِعاً صَوْتَهُ بِالشَّهَادَةِ»؛}\} \item {\large «وَ لاَيَحْتَلِمُ»؛} \item {\large «وَ تَنَامُ عَيْنُهُ وَ لاَ يَنَامُ قَلْبُهُ»؛} \item {\large «وَ يَكُونُ مُحَدَّثاً»؛} \item \{{\large «وَ يَسْتَوِي عَلَيْهِ دِرْعُ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِه»؛}\} \item \{{\large «وَ لاَ يُرَى لَهُ بَوْلٌ وَ لاَ غَائِطٌ لِأَنَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ وَكَّلَ اَلْأَرْضَ بِابْتِلاَعِ مَا يَخْرُجُ مِنْهُ»؛}\} \item {\large «وَ يَكُونُ لَهُ رَائِحَةٌ أَطْيَبُ مِنْ رَائِحَةِ اَلْمِسْكِ»؛} \item \{{\large «وَ يَكُونُ أَوْلَى اَلنَّاسِ مِنْهُمْ بِأَنْفُسِهِمْ وَ أَشْفَقَ عَلَيْهِمْ مِنْ آبَائِهِمْ وَ أُمَّهَاتِهِمْ»؛}\} \item \{{\large «وَ يَكُونُ أَشَدَّ اَلنَّاسِ تَوَاضُعاً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ؛»؛}\} \item \{{\large «وَ يَكُونُ آخَذَ اَلنَّاسِ بِمَا يَأْمُرُهُمْ بِهِ»؛}\} \item {\large «وَ أَكَفَّ اَلنَّاسِ عَمَّا يَنْهَى عَنْهُ»؛} \item {\large «وَ يَكُونُ دُعَاؤُهُ مُسْتَجَاباً} \{{\large حَتَّى لَوْ أَنَّهُ دَعَا عَلَى صَخْرَةٍ لاَنْشَقَّتْ نِصْفَيْنِ»؛}\} \item {\large «وَ يَكُونُ عِنْدَهُ سِلاَحُ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ»‌؛} \item {\large «وَ سَيْفُهُ ذُو اَلْفَقَارِ»؛} \item \{{\large «وَ يَكُونُ عِنْدَهُ صَحِيفَةٌ فِيهَا أَسْمَاءُ شِيعَتِهِ‌ إِلَى يَوْمِ اَلْقِيَامَةِ‌ وَ صَحِيفَةٌ فِيهَا أَسْمَاءُ أَعْدَائِهِمْ إِلَى يَوْمِ اَلْقِيَامَةِ»‌؛}\} \item \{{\large «َ يَكُونُ عِنْدَهُ اَلْجَامِعَةُ‌ وَ هِيَ صَحِيفَةٌ طُولُهَا سَبْعُونَ ذِرَاعاً فِيهَا جَمِيعُ مَا يَحْتَاجُ إِلَيْهِ وُلْدُ آدَمَ»؛}\} \item {\large «َ يَكُونُ عِنْدَهُ اَلْجَفْرُ اَلْأَكْبَرُ وَ اَلْأَصْغَرُ}\{{\large إِهَابُ مَاعِزٍ وَ إِهَابُ كَبْشٍ فِيهِمَا جَمِيعُ اَلْعُلُومِ حَتَّى أَرْشُ اَلْخَدْشِ وَ حَتَّى اَلْجَلْدَةُ وَ نِصْفُ اَلْجَلْدَةِ وَ ثُلُثُ اَلْجَلْدَةِ»؛}\} \item \{{\large «وَ يَكُونُ عِنْدَهُ مُصْحَفُ فَاطِمَةَ عَلَيْهَا السَّلاَمُ»‌؛}\} \item {\large «مُؤَيَّدٌ بِرُوحِ اَلْقُدُسِ»‌؛} \item {\large «َ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَمُودٌ مِنْ نُورٍ يَرَى فِيهِ أَعْمَالَ اَلْعِبَادِ»؛} \item \{{\large «وَ كُلَّمَا اِحْتَاجَ إِلَيْهِ لِدَلاَلَةٍ اِطَّلَعَ عَلَيْهِ»؛}\}{\textbf{26}} \end{enumerate} شاخصه‌های ظاهری و باطنی، مربوط به جسد، مربوط به لباس، مربوط به مواریث نبوت و غیره است که نمی‌خواهم همه را بخوانم.\\ آن روایت مشهور امام رضا در مرو که صد شاخصه امامت در آنجا ذکر شده است ترجمه‌اش را همراه داشته باشید بتوانید بخشی را تکثیر کنید و در اختیار مردم قرار بدهید.\\ {\large «اَلْإِمَامُ اَلسَّحَابُ اَلْمَاطِرُ وَ اَلْغَيْثُ اَلْهَاطِلُ 4وَ اَلشَّمْسُ اَلْمُضِيئَةُ وَ اَلسَّمَاءُ اَلظَّلِيلَةُ وَ اَلْأَرْضُ اَلْبَسِيطَةُ وَ اَلْعَيْنُ اَلْغَزِيرَةُ وَ اَلْغَدِيرُ وَ اَلرَّوْضَةُ اَلْإِمَامُ اَلْأَنِيسُ اَلرَّفِيقُ وَ اَلْوَالِدُ اَلشَّفِيقُ وَ اَلْأَخُ اَلشَّقِيقُ {\Large{27}}.»} مهربان‌ترین برادر برای تک تک امت است.\\ امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) شب آخر عمرش است رفته در مسجد دید دشمنش کار ناهنجار دارد انجام می‌دهد بد خوابیده است این نوع خوابیدن سنت نیست، با نوک پا زدند به ابن ملجم فرمودند: این‌جوری نخواب؛ زیرا این شیطانی است یا به پشت بخواب که خواب انبیا است یا به سمت راست بخواب که خواب حکماً است یا به سمت چپ بخواب که خواب اطبا است و دمر نخواب. ابن ملجم را نصیحت می‌کنند زیرا {\large «اَلْأَخُ اَلشَّقِيقُ»} است.\\ لحظه آخر سیدالشهدا (علیه‌السلام) فریاد زد: {\large «هل من ناصر ینصرنی؟ {\Large{28}}»،} یک نفر یا دو نفر یا ده نفر یا پنجاه نفر می‌آمدند برای حضرت فرقی نمی‌کرد. می‌خواهد یک نفر هم یک نفر است و دستگیری بشود و جهنمی نشود.\\ پس مسئله دوم بحث معرفت امام بود؛ یعنی در کنار تأکید بر زیارت تأکید بر بحث معرفت بشود و در بحث معرفت حتماً باید این نکته موردتوجه قرار بگیرد که امامت در شیعه یک مقوله ماورایی است؛ مانند امام جواد هفت‌ساله است و یک کودک است در عرف مردم نیز بچه است؛ این بچه می‌نشیند و یحیی بن أکثم قاضی‌القضات امپراطوری زمان مأمون را به خاک می‌نشاند؛ مگر طبیعی است؟ به یکی از اهل‌تسنن مدینه گفتم در پاسخ ماند! گفتم: ائمه ما همه دانشمند هستند؟ گفت: قبول دارم گفتم: ائمه شما هم دانشمندند فرضاً؟ و استاد دارند؟ گفت: بله! ابوحنیفه سی استاد، شافعی سیصد استاد و مالک صد استاد مختلف داشت؛ گفتم: امامان ما یک استاد ندارند و اصلاً استاد ندیده‌اند.\\ تعبیر جاحظ راجع به یکی از ائمه اطهار (علیهم‌السلام) این است: {\large «کان اعلم الناس و من العجیب انه لم یر عند عالم»،} دانشمندترین مردم بود اما نزد هیچ عالمی درس نخوانده بود. جواب داد: اینها علمشان را از همدیگر می‌گرفتند؟ گفتم: از هم گرفتند؟ گفت: بله! گفتم: بچه هفت‌ساله چقدر علم یاد می‌گیرد؟ ما بچه هفت‌ساله را می‌فرستیم مدرسه بنویسد: بابا آب داد، مامان نان داد، نه اینکه بنشیند مسئله در حج مطرح کند هزار و ششصد فرع فقهی از آن در استخراج شود. این یعنی امامت موهبت است و یک مقام والاست پس نباید در زمین حریف بازی کنیم.\\ محور سوم، به نظر من عزیزان در این تبلیغ باید به آن بپردازند احکام موردنیاز است؛\\ عزیزان من شما چون عمدتاً طلبه‌اید و در فضای مذهبی بزرگ شده‌اید الحمدلله دستی به مسائل شرعی دارید لکن مردم این‌طور نیستند در یک جمع دانشجویی بیش از صد دانشجو نشسته بودند من دیدم یک دانشجویی دارد خیلی اظهار دین‌شناسی می‌کند و خیلی گردن‌کشی می‌کند به او گفتم: این‌گونه نیست؛ بلکه شما نیاز به استاد دارید و نیاز به روحانی دارید، دیدم زیر بار نمی‌رفت، خواستم یک کار عملی انجام بدم، گفتم: از این کنار که نشستیم همه عزیزان یک تیمم بگیرند، همه تیمم گرفتند حتی یک دانشجو تیممش درست نبود! دست را می‌گذاشت روی پیشانی می‌کشید تا ناف! یک تیمم بلد مردم نیستند، گمان نکنید مردم علامه دهرند. احکام یادشان دهید در حد احکام ابتدایی به‌صورت عملی؛ بگذارید وضو بگیرد اشکال‌های او را بگیرید بلد نیست؛ زائر امام رضا (علیه‌السلام) است و خاک قدمش توتیای چشم است؛ ولی بلد نیست احکام را شیرین یاد بدهید، در احکام آن چیزی که خیلی مهم است این است که مورد ابتلا باشد و نیز با دسته‌بندی ارائه بشود، مخاطب بفهمد که مطلب چه شد! مانند واجبات نماز برای مخاطب مشخص شود که ارکان نماز این است و وضو این شد شرایط آن چه چیزهایی است پس محور سوم بحث احکام را جدی بگیرید زیرا مردم از نظر احکام در مضیقه هستند.\\ خوب نیست این مطلب را بگویم! ما روحانی حج و عمره نیز هستیم، بیش از هشتاد درصد مردم نماز را غلط می‌خوانند. اصلاً چیزهایی در نماز می‌خوانند وقتی ما می‌خواهیم تصحیح قرائت کنیم! می‌گفت: {\large «السلام علینا و علی ابا عبدالله الصالحین!»} گفتم: امام حسین (علیه‌السلام) تاج سر است؛ اما اسمش تو نماز نیامده است! اصلاً موارد عجیب‌وغریب دیده می‌شود.\\ محور چهارم، بحث مشاوره‌ است؛ ببینید عزیزان من هر طلبه یک مشاور است چه بخواهیم چه نخواهیم. چطور مردم می‌گویند: پزشک محرم است! مبلّغ محرم است بدین معنا که مردم به او اطمینان می‌کنند.\\ خیلی برای من عجیب بود! خانمی زائر داشتم در مدینه به اتاق من آمده است تا سؤال شرعی بپرسد البته سؤال مربوط به امور بانوان بود، شوهرش را بیرون کرد و گفت من خجالت می‌کشم سپس من طلبه نشستم جواب بدهم؛ ولی شوهرش را بیرون کرد؛ یعنی ما را از شوهرش محرم‌تر می‌دید. حتماً بحث مشاوره را جدی بگیرید. اگر آن‌ها هم سر صحبت باز نکردند شما سر صحبت را باز کنید؛ زیرا معمولاً مردم در تربیت فرزند مشکل دارند و نمی‌داند نوجوان را چطور باید تر و خشک کند و نمی‌داند با جوانش که نماز نمی‌خواند و ماهواره نگاه می‌کند چه‌کار باید بکند! در این زمینه‌ها آموزش دیدید و بلدید و تجربه دارید، بحث را باز کنید و متکلم‌وحده نباشید.\\ به پیغمبر اشکال می‌کردند که تو زیادی می‌شنوی! \{{\large «وَمِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِيَّ}\}{\large وَيَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ {\Large{29}}.»}\\ می‌گفتند: این همش گوش است! خدا فرمود: گوش باشد بهتر است، بشنود تا درد شما را درمان کند، احساس کنند شما گوش هستی پس بشنوید و بعد هم خلاصه، عالی و گویا بتونید دردشان را ان‌شاءالله درمان کنید.\\ بحث مشاوره را حتماً جدی بگیرید حتی اگر دیدید در بعضی از موارد از عهده بر نمی‌آیید راهنمایی کنید به کتاب‌های که در این زمینه است یا عزیزانی که در این زمینه کار کردند.\\ مردم امروزه به‌شدت محتاج مشاوره هستند یک عزیز دلی که شاید همه شما بشناسیدش از مشاورین قدر استان است و روحانی هم هست ایشان خیلی مورد مراجعه است من دیدم پانزده ساعت بیشتر در هفته مشاوره نمی‌دهد، به او گفتم سید بزرگوار تو را که مشاوره‌ات را قبول دارند مردم نیز که در صف هستند بیشتر وقت بده گفت: نمی‌توانم! گفتم: من به‌جای تو بودم هفتاد ساعت در هفته مشاوره می‌دادم، گفت: خیال می‌کنی نمی‌توانم، گفتم: چرا؟ گفت: من بیش از پانزده ساعت مشاوره بدهم خودم دیوانه می‌شوم؛ پرسیدم: چرا؟ گفت: این‌قدر پشت‌صحنه زندگی‌ها خراب است و در این حد درون خانواده‌ها آلوده است. خانواده مذهبی یک ناهنجاری‌های که اصلاً گفتنی نیست! بتوانید آن ماورای زندگی‌ها را بیاورید در دست و در ذهن و سپس مدیریت کنید و درمان کنید که بالاترین اجر را دارد.\\ پنجمین محور، بحث توصیه‌ها است که عزیزان باید روی این محور کار بکنند؛\\ اول سخن عرض کردم زائر یک کپسول پذیرش است و تجربه این را تأیید می‌کند؛ لذا بهترین وقت برای سفارش‌ها در این زمان است بسیاری از این کسانی که می‌آیند برای زیارت مردم عادی‌اند که مشکلاتی دارند خودشان هم می‌دانند، مشکلات رفتاری دارد؛ مثلاً سیگاری است که باید به او آگاهی بدهیم اخیراً در خانم‌ها مخصوصاً در شهر تهران خیلی سیگار زیاد شده و کلاس شده است یا فرض کنید آمده مشکلی دارد گاهی بعضی از مشکلات را اصلاً مشکل نمی‌بیند.\\ یک خانمی شیراز جلوی منو گرفت گفت: حاج‌آقا یک سؤال دارم البته گمان نمی‌کنم نیاز به سؤال باشد؛ ولی حالا دارم می‌پرسم، گفتم: سؤال چیست؟ گفت: از جیب شوهر پول برداشتن و کش‌رفتن که اشکال ندارد؟ گفتم: این کار را کردی؟ گفت: چهل سال است که دارم انجام می‌دهم. به نظرش کار درستی کرده است، گفتم: می‌داند، گفت: نه! مگر لازم است بداند؟ اصلاً ناهنجاری نمی‌بیند! حالا شوهر بدبخت می‌خواهد مدیریت کند مالش را می‌بیند چیزی در جیبش نیست و اطمینان هم دارد اما می‌بیند که رفته است.\\ خیلی از این‌هایی که می‌آیند اینجا به ایشان توصیه کنید که خدا توفیق داده است و آمدی برای زیارت یک بدی خودت را کنار بگذار و یک خوبی برای خودت بنویس و در گوشه ذهنت بگو خدایا تا کنون این ناهنجاری را داشتم به برکت علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام) کنار می‌گذارم و این هنجار را انجام می‌دهم.\\ فراوان زائر داشتیم در مدینه یا مکه که نماز شب خوان کردیم و بعد از پنج سال یا ده سال بنده را دیده است و می‌گوید که هنوز دارم می‌خواهم به‌خاطر آن عهدی که با پیغمبر ( صلی الله علیه و آله و سلم) کردم هنوز دارم نماز می‌خوانم. یعنی زائر آماده است و کاملاً تأثیرپذیر است شما با این توصیه‌ها می‌توانید او را راهنمایی کنید.\\ مسئله آخر، ما با یک امتی روبرو هستیم که فقط از ما خوراک نمی‌گیرد و متأسفانه از جاهای مختلف خوراک از ماهواره‌ها می‌گیرند، از شبکه‌های اجتماعی می‌گیرند، از دوست و رفیق می‌گیرد، اذهان بسیاری از مردم پر از شبهه است و شبهه هم یعنی ویروس! اگر توانستید یک آنتی‌ویروس یا یک سپر امنیتی قوی نصب کنید در وجود این زن یا مرد او را حفظ کردی و اگر نتوانستی آن ویروس یک روزی کار خودش را می‌کند و از بین می‌برد و نابود می‌کند.\\ بنده سال گذشته که در شهر شیراز برای تبلیغ رفته مسجد دانشگاه بودم داخل نشسته بودیم قبل از اینکه برویم برای منبر، مجلس سنگینی است و در آنجا هر شب چند هزار نفر مستمع داریم. یک شب یک جوان دانشجویی کنار من نشست و گفت سؤال دارم بدون هیچ سلامی علیکی حاج‌آقا یک سؤال دارم گفتم: بفرمایید. پرسید: درسته این دعوای حسین و یزید با همین تعبیر! به‌خاطر یک زن بوده است؟ گفتم: ماهواره نگاه می‌کنی؟ آمد انکار کند، گفت: بله! شنیدم گفتند که سر یک زن دعوا داشتند و کشیده به کشت‌وکشتار و عرب هم که بی‌رحم است، می‌زند و می‌کشد. ببینید متدین است و پای منبر آمده است و دو دقیقه دیگر می‌خواهد سینه‌زنی کند، دانشجوی این کشور است، سی‌سال از انقلاب گذشته ولی ذهنش پر از شبهه است. جوانان مردم و نوجوانان مردم در خانه ذهنشان پر از شبهه است و نه به پدر می‌گوید و نه به مادر! فاصله بین پدر و مادرها گاهی خیلی زیاد است.\\ از یک آقایی شنیدم یکی از پسران مرحوم سیدعلی قاضی (ره) عارف کامل، کمونیست شد، از استاد مرحوم علامه حسینی طهرانی (ره) پرسیدم: این خبر درست است؟ فرمودند: بله! حزب الشیوعی یعنی کمونیست‌ها در کشور عراق، حکومت را به دست گرفتند و شروع کردند افکارشان را در مدارس ترویج کردند و این هم یک نوجوانی بود به کمونیسم گرایش پیدا کرد؛ یعنی می‌گوید خدا نیست درصورتی‌که پدر عارف کامل و انسان کامل است؛ یعنی چهل سال است که در خدا غرق فانی است؛ چقدر فاصله است!\\ اخیراً با یک پسری صحبت می‌کردم، آن پسر اهل بسیاری از کارها بود؛ ولی پدرش بسیار انسان پیشرفته‌ای در امر سلوک بود، بچه این‌طور لکن پدر طور دیگری است؛\\ شکاف بین‌نسلی باعث شده که اینها همدیگر را درک نمی‌کنند و یک واسطه لازم دارد که این درک صورت بگیرد.\\ ذهن‌ها را بشورانید و ببینید چه چیزی داخلش هست و شبهه‌ها بیاید سپس اگر هم بلد نبودید به‌صراحت بگید من بلد نیستم؛ ولی تلفن بده، آدرس بده، بگو من تماس می‌گیرم و بعد پاسخ می‌دهم. کاری که گاهی بنده انجام دادم که شبهه‌ای بوده و انسان نتوانسته جواب بدهد سپس توسط آیت‌الله جوادی آملی یا دفتر ایشان سؤال می‌کند و جواب را می‌آورند. بالاخره شبهه که بی‌جواب نمی‌ماند.\\ پس این شش محور بحث فضیلت و ثواب زیارت امام رضا (علیه‌السلام) روی آن تأکید بشود که روایاتش در کتاب عیون اخبار الرضا (علیه‌السلام) از هشت معصوم، چهل روایت و بیش از بیست اثر ذکر شده است؛ بحث امامت و معرفت امام که متأسفانه در این زمینه بسیار کم کار شده است و ما طلبه‌ها امام‌شناسی‌مان ضعیف است، در همین راستا تأکید بر آداب علمی زیارت بسیار مهم است؛ دیگر بحث احکام که خیلی مردم در آن عقب‌اند؛ بحث توصیه‌ها و سفارش‌ها که حتماً یک تغییری در این سفرها در ایشان ایجاد بشود و سفر مؤثر و مغیّر باشد. گاهی برای زائران خانه خدا خواندم و می‌گویم: سعدی گفت: \begin{center} خر عیسی گرش به مکه برند \hspace*{2.5cm} \{چون بیاید هنوز خر باشد\} {\textbf{30}} \end{center} حاجی به مکه رفته است و آن الاغ نیز رفته است؛ ولی خر رفته و خر برگشته است اینکه درست نیست.\\ این همان است که امام سجاد، امام باقر، امام صادق و در بعضی روایات نیز امام کاظم (علیهم‌السلام) یعنی از چهار امام این روایت را داریم که دست می‌کشیدند روی چشم اصحابشان می‌دیدند دور خانه خدا حیوانات دارند می‌چرخند. \{{\large «قَالَ أَبُو بَصِيرٍ لِلْبَاقِرِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ مَا أَكْثَرَ اَلْحَجِيجَ وَ أَعْظَمَ اَلضَّجِيجِ فَقَالَ بَلْ}\}{\large مَا أَكْثَرَ اَلضَّجِيجَ وَ أَقَلَّ اَلْحَجِيجَ} {\large أَ تُحِبُّ أَنْ تَعْلَمَ صِدْقَ مَا أَقُولُهُ وَ تَرَاهُ عِيَاناً فَمَسَحَ عَلَى عَيْنَيْهِ وَ دَعَا بِدَعَوَاتٍ فَعَادَ بَصِيراً فَقَالَ اُنْظُرْ يَا أَبَا بَصِيرٍ إِلَى اَلْحَجِيجِ قَالَ فَنَظَرْتُ فَإِذَا أَكْثَرُ اَلنَّاسِ قِرَدَةٌ وَ خَنَازِيرُ وَ اَلْمُؤْمِنُ بَيْنَهُمْ كَالْكَوْكَبِ اَللاَّمِعِ فِي اَلظَّلْمَاءِ {\Large{31}}.»} حاجی کم است و زائر می‌خواهیم.\\ در بحثتان توصیه‌ها را جدی بگیرید و نیز به بحث مشاوره‌ها و شبهات بپردازید.\\ این شش محور ان‌شاءالله اگر مورد عنایت باشد امیدواریم ان‌شاءالله زیارت‌های پربارتر، بامحتواتر، باارزش‌تر و این را هم می‌دانید که هیچ خدمتی در عالم به‌مانند خدمت به اهل‌بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السلام) نیست و در میان خدمت به اهل‌بیت عصمت و طهارت کمتر خدمتی است به‌پای خدمت به زائران علی ابن موسی الرضا (علیهماالسلام) برسد که روایتش را خدمتتان عرض کردم.\\ امام رضا (علیه‌السلام) همان آقایی است که مهمان آمد منزلش خود راوی نقل می‌کند: \{{\large «نَزَلَ بِأَبِي اَلْحَسَنِ اَلرِّضَا عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ ضَيْفٌ وَ كَانَ جَالِساً عِنْدَهُ يُحَدِّثُهُ فِي بَعْضِ اَللَّيْلِ فَتَغَيَّرَ اَلسِّرَاجُ فَمَدَّ اَلرَّجُلُ يَدَهُ لِيُصْلِحَهُ فَزَبَرَهُ أَبُو اَلْحَسَنِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ ثُمَّ بَادَرَهُ بِنَفْسِهِ فَأَصْلَحَهُ ثُمَّ قَالَ لَهُ إِنَّا قَوْمٌ لاَ نَسْتَخْدِمُ أَضْيَافَنَا {\Large{32}}.»}\}\\ که من مهمان امام رضا (علیه‌السلام) بودم، چراغ فتیله‌ای داشت می‌سوخت، یک‌لحظه مشکلی پیدا کرد فتیله افتاد داخل روغن نورش کم شد و داشت خاموش می‌شد، من رفتم چراغ را اصلاح کنم حضرت دست منو گرفتند فرمودند: ما از مهمان کار نمی‌کشیم، مهمان ما هستید و من باید چراغ را اصلاح کنم.\\ این‌قدر مهربان است که مشهور به امام رئوف است و خدمت به امام رئوف می‌تواند دین و دنیای انسان را آباد کند ان‌شاءالله.\\ به روح مطهر اهل‌بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السلام) به‌خصوص امام حسن مجتبی، امام کاظم و امام رضا (علیهم‌‌السلام) که هر کدام به مناسبتی در امروز مناسبتی با آن حضرات دارند هدیه می‌کنیم صلوات بر محمد و آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم). \newpage \begin{center} \Large{فهرست منابع} \end{center} \begin{enumerate} \item شافعی، محمد بن ادریس، سلیم، محمد ابراهیم، و سلیم، محمد ابراهیم. بدون تاریخ. دیوان الإمام الشافعی. ۱ ج. قاهره - مصر: مکتبه ابن سينا، ص 141. \item صالح، صبحی، شریف رضی، محمد بن حسین، و علی بن ابی طالب (ع)، امام اول. ۱۴۱۴. نهج البلاغة (صبحی الصالح). ۱ ج. قم - ایران: مؤسسة دار الهجرة، ص 303-306. \item اشعار نظامی گنجوی، خمسه، لیلی و مجنون بخش نهم در نصیحت فرزند خود محمد نظامی. \item عجلونی، اسماعیل بن محمد. ۱۳۵۱-۱۳۵۲. کشف الخفاء و مزیل الإلباس عما اشتهر من الأحادیث علی السنة الناس. ۲ ج. بیروت - لبنان: دار إحياء التراث العربي، ج 1، ص 200. \item ابن‌بابویه، محمد بن علی، و لاجوردی، مهدی. بدون تاریخ. عيون أخبار الرضا عليه السلام. ۲ ج. تهران - ایران: جهان، ج 2، ص 256. \item قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‌: سَتُدْفَنُ بَضْعَةٌ مِنِّي بِأَرْضِ خُرَاسَانَ مَا زَارَهَا مَكْرُوبٌ إِلاَّ نَفَّسَ اَللَّهُ كُرْبَتَهُ وَ لاَ مُذْنِبٌ إِلاَّ غَفَرَ اَللَّهُ ذُنُوبَهُ؛ ابن‌بابویه، محمد بن علی، و لاجوردی، مهدی. بدون تاریخ. عيون أخبار الرضا عليه السلام. ۲ ج. تهران - ایران: جهان، ج 2، ص 257 و 258. \item غفاری، علی‌‌اکبر، کلینی، محمد بن یعقوب، و آخوندی، محمد. ۱۳۶۳. الکافي. ۸ ج. تهران - ایران: دار الکتب الإسلامیة، ج 4، ص 584. \item امینی، عبدالحسین، و ابن‌قولویه، جعفر بن محمد. ۱۳۵۶. كامل الزيارات. ۱ ج. نجف اشرف - عراق: المطبعة المبارکة المرتضویة، ص 307 و 308. \item ابن‌بابویه، محمد بن علی، و لاجوردی، مهدی. بدون تاریخ. عيون أخبار الرضا عليه السلام. ۲ ج. تهران - ایران: جهان، ج 2، ص 260. \item ابن‌بابویه، محمد بن علی، و لاجوردی، مهدی. بدون تاریخ. عيون أخبار الرضا عليه السلام. ۲ ج. تهران - ایران: جهان، ج 2، ص 257 و 258. \item ابن‌بابویه، محمد بن علی، و لاجوردی، مهدی. بدون تاریخ. عيون أخبار الرضا عليه السلام. ۲ ج. تهران - ایران: جهان، ج 2، ص 259. \item ابن‌بابویه، محمد بن علی، و لاجوردی، مهدی. بدون تاریخ. عيون أخبار الرضا عليه السلام. ۲ ج. تهران - ایران: جهان، ج 2، ص 257. \item خیابان شیرازی کنونی حد فاصل میدان شهدا تا حرم مطهر رضوی. \item ابن‌بابویه، محمد بن علی، و لاجوردی، مهدی. بدون تاریخ. عيون أخبار الرضا عليه السلام. ۲ ج. تهران - ایران: جهان، ج 2، ص 255. \item ابن‌بابویه، محمد بن علی، و لاجوردی، مهدی. بدون تاریخ. عيون أخبار الرضا عليه السلام. ۲ ج. تهران - ایران: جهان، ج 2، ص 259. \item ابن‌بابویه، محمد بن علی، و لاجوردی، مهدی. بدون تاریخ. عيون أخبار الرضا عليه السلام. ۲ ج. تهران - ایران: جهان، ج 2، ص 226 و 227. \item ابن‌بابویه، محمد بن علی، و لاجوردی، مهدی. بدون تاریخ. عيون أخبار الرضا عليه السلام. ۲ ج. تهران - ایران: جهان، ج 2، ص 255. \item ابن‌بابویه، محمد بن علی، و لاجوردی، مهدی. بدون تاریخ. عيون أخبار الرضا عليه السلام. ۲ ج. تهران - ایران: جهان، ج 2، ص 259 و 260. \item ابن‌بابویه، محمد بن علی، و لاجوردی، مهدی. بدون تاریخ. عيون أخبار الرضا عليه السلام. ۲ ج. تهران - ایران: جهان، ج 2، ص 259. \item ابن‌بابویه، محمد بن علی، و لاجوردی، مهدی. بدون تاریخ. عيون أخبار الرضا عليه السلام. ۲ ج. تهران - ایران: جهان، ج 2، ص 263. \item ابن‌بابویه، محمد بن علی، و لاجوردی، مهدی. بدون تاریخ. عيون أخبار الرضا عليه السلام. ۲ ج. تهران - ایران: جهان، ج 2، ص 264. \item سوره طور، آیه 21. \item برای مطالعه بیشتر ر.ک بهابن‌بابویه، محمد بن علی، و لاجوردی، مهدی. بدون تاریخ. عيون أخبار الرضا عليه السلام. ۲ ج. تهران - ایران: جهان، ج 2، صص 254-267؛ و نیز شریفی، محمود، «زیارت امام رضا(علیه السلام) در آیینه روایات»، فصلنامه فرهنگ زیارت، 9، شماره 34، ۲۰۱۸، ص 31-47. \item سوره انعام، آیه 124. \item مفید، محمد بن محمد، و مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث. ۱۴۱۳. الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد. ۲ ج. قم - ایران: المؤتمر العالمي لألفية الشيخ المفيد، ج 2، ص 317 و 318. \item ابن‌بابویه، محمد بن علی، و غفاری، علی‌‌اکبر. ۱۴۱۶. الخصال. ۲ ج. قم ایران: جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامي، ج 2، ص 527 و 528. \item غفاری، علی‌‌اکبر، کلینی، محمد بن یعقوب، و آخوندی، محمد. ۱۳۶۳. الکافي. ۸ ج. تهران - ایران: دار الکتب الإسلامیة، ج 1، ص 200. \item فهری زنجانی، احمد، و ابن‌طاووس، علی بن موسی. بدون تاریخ. اللهوف علی قتلی الطفوف. ۱ ج. تهران - ایران: جهان، ص 102. \item سوره توبه، آیه 61. \item گلستان سعدی، باب هفتم در تأثیر تربیت، حکایت شماره 1. \item رسولی، هاشم، ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی، و آشتیانی، محمدحسین. بدون تاریخ. المناقب (ابن شهر آشوب). ۴ ج. قم - ایران: علامه، ج 4، ص 184. \item غفاری، علی‌‌اکبر، کلینی، محمد بن یعقوب، و آخوندی، محمد. ۱۳۶۳. الکافي. ۸ ج. تهران - ایران: دار الکتب الإسلامیة، ج 6، ص 283. \end{enumerate} \end{document}